ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Με αφορμή ένα σχόλιο από την blogger: dyosmaraki, ένιωσα την ανάγκη να γράψω δυο λόγια γι' αυτό το θέμα. Αυτή τη μεγάλη μας πολιτιστική κληρονομιά που σιγά-σιγά τη βλέπουμε να χάνει την παλιά της αίγλη. Τα καλοκαίρια που ξεχυνόμαστε στην ύπαιθρο χώρα όλο και θα τύχει να πέσουμε πάνω σε κάποιο πανηγύρι. Γατί από παλιά ο λαός και για ευνόητους λόγους, έχει φροντίσει να ορίσει τα πανηγύρια του μέσα στο καλοκαίρι. Κάποιους συμμαθητές μου στο γυμνάσιο από ένα κοντυνό χωριό που είχανε πανηγύρι στις 10 Φλέβαρη του Αγίου Χαραλάμπους, τους κοροϊδεύαμε γιατί ήταν αναγκασμένοι λόγω του κρύου να βάζουν τα όργανα μέσα σε ένα καφενείο όπου κάθε φορά γινόντουσαν καυγάδες και τσακωμοί. Στριμωγμένοι οι άνθρωποι από τη στενότητα του χώρου μέσα σε ένα βαρύ ντουμάνι καπνού και κάτω από την επήρεια του Βάκχου και την εκκωφαντική ένταση των μεγαφώνων, αγρίευαν και με το παραμικρό ερχόντουσαν στα χέρια, γινόντουσαν συρράξεις γιατί πέφτανε στη μέση και τα σόγια και άντε μετά να τους ξεμπλέξεις!

Τα πανηγύρια αρχίζουν συνήθως με τη γιoρτή της Αναλήψεως που είναι κινητή και τελειώνουν με αυτή του Σταυρού στις 14 Σεπτέμβρη. Στα κεφαλοχώρια και τις κωμοπόλεις μαζί με το εορταστικό και τις ορχήστρες γινόντουσαν παλιά και ζωοπανήγυρα. Έβλεπες άλογα γαϊδούρια μοσχάρια και γουρούνια, γίδες πρόβατα και κοκκόρια να παζαρεύονται από υποψήφιους αγοραστές. Τώρα αυτά χαθήκανε, μόνο κανα κοκκαλιάρικο άλογο ή γαϊδουράκι μπορεί να δεις σε καμιά άκρη, να το παζαρεύουν οι γύφτοι από κάποιο γεράκο σε εξευτελιστική τιμή και με προορισμό το τσίρκο και τα θηρία.

Το πανηγύρι ξεκινάει από την παραμονή το βράδυ με τον εσπερινό και το επακόλουθο γλέντι και συνεχίζεται με την ιεροτελεστία της επομένης και το βραδυνό πάλι γλέντι. Τα μεγάλα πανηγύρια έχουν και εμποροπανήγυρη με παράγκες και κρατάνε μία τουλάχιστον εβδομάδα. Οι ορχήστρες που έπαιζαν παλιά στα πανηγύρια, απαρτίζονταν από καλλιτέχνες της περιοχής και συμπεριελάμβαναν απαραίτητα 3 όργανα: κλαρίνο, βιολί και σαντούρι. Δεν έπαιζαν μόνο τα δυο βράδια αλλά και το πρωί προς το μεσημέρι μετά το σχόλασμα της θείας λειτουργίας. Τώρα έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα και εγώ δυστυχώς κατάγομαι από περιοχή, τη Μεσσηνία συγκεκριμένα, όπου οι αλλαγές αυτές είναι μεγάλες. Βλέπεις παντού αφίσες και τεράστια πανώ να διαφημίζουν καλλιτέχνες της Αθήνας που κατεβαίνουν στα χωριά για αρπαχτές και αρχίζουνε το πρόγραμμα μετά τις 11 τη νύχτα. Σε μαντρώνουν με εισιτήριο σε κάτι φραγμένους χώρους γηπέδων η σε προαύλια σχολείων, με πλαστικά τραπέζια και καρέκλες, μπίρα κουτί σε πλαστικό ποτήρι οδοντιάτρου και για μεζέ στη Μεσσηνία τη "γουρνοπούλα". Ένα ψημμένο ολόκληρο γουρούνι, μακρύ σαν λεωφορείο, πάνω σε ένα ξύλινο τραπέζι. Γκάπα-γκούπα η μαχαίρα και για μουσική υπόκρουση το ρεπερτόριο των τηλεοπτικών πρωϊνάδικων. Μετά τη 1 η ώρα πιάνουν και τα δημοτικά αλλά λείπει το κλαρίνο το βιολί και το σαντούρι: "λείπει το όνειρο εσύ και το δοξάρι".

Υπάρχουν όμως και πανηγύρια αυθεντικά. Στα χωριά τα ερημωμένα! Όσο και αν φαίνεται παράξενο, δεν κάνω χιούμορ! Είναι αυτά που γίνονται από τους "εν Αθήναις" και τους "απανταχού" αυτών συγχωριανούς. Και κρατάνε οι άνθρωποι το έθιμο όπως παλιά. Εσπερινός και προσφορά, από τους ντόπιους κτηνοτρόφους, σφαχτών που βράζουν δίπλα στα καζάνια. Γλέντι μετά κάτω απ' τον πλάτανο ή τη βελανιδιά μέχρι αργά τη νύχτα. Το πρωί θεία λειτουργία και πάλι σφαχτά και γλέντι μέχρι αργά το απόγιομα. Και ορχήστρα με γνήσιους λαϊκούς οργανοπαίκτες. Και να οι χοροί: να μην πατούν τα πόδια κάτω! Έτσι ακριβώς όπως γινότανε παλιά. Είχα την τύχη να βρεθώ πέρυσι της Παναγίας σε ένα τέτοιο πανηγύρι στο χωριό Ποταμιά της Μεσσηνίας που το χειμώνα, φυσικά, έχει μηδέν (0) κατοίκους. Τι ορχήστρα ήταν αυτή! Αυθεντικοί λαϊκοί οργανοπαίκτες όλοι, ώριμης ηλικίας εννοείται, σαν μόλις να είχαν βγει από το κάδρο της φωτογραφίας!

Έχω βρεθεί και στις Κυκλάδες σε τέτοια πανηγύρια και στην Κρήτη και όχι σε χωριά ερημωμένα. Σίγουρα θα γίνονται και αλλού. Το "που" και "πως" θα μας το πείτε με τα σχόλια σας. Υπάρχει ακόμα μια ανάσα απ' τα παλιά κάτι μπορεί να γίνει. Είναι τεράστιο το θέμα αυτό. Θα χαρώ πολύ να δω τα σχόλια σας.

*****Παραθέτω σαν συνέχεια των πιο πάνω, το κείμενο που έλαβα από την blogger kikitri για τα πανηγύρια μιας άλλης περιοχής της πατρίδας μας:

Η foodamentaltherapy είπε...
Καλησπέρα navarino και στο δικό σας σπιτάκι αυτή τη φορά. Τι μου θύμισες, τώρα, με τα πανηγύρια σου... Κατάγομαι από τη Ρούμελη και μικρό παιδάκι τα καλοκαίρια στο χωριό μας, είχαμε δύο, ένα της Αγίας Παρασκευής που γινόταν στην πλατεία και ένα της Παναγίας, που γινόταν σε έναν οικισμό λίγο παρακάτω. Υπήρχε σαντούρι (ο δικός μας τσιγγάνος που έπαιζε υπέροχα, ένας ψηλόλιγνος μελαψός άντρας με πολύ αυστηρή φυσιογνωμία, πεταλωτής στο επάγγελμα, τις άλλες μέρες) και ταμπούρλο, κάπως αλλιώς το λέγανε θα το θυμηθώ, α ναι νταούλι, το θυμήθηκα. Αυτός που τόπαιζε ήταν κοντός και χοντρός, το ζευγάρι δηλαδή ήταν αχτύπητο (Σταν και Ολι ένα πράγμα). Και έρχονταν από αλλού ένα κλαρίνο, ένα βιολί και τραγουδιστές. Τότε δεν μου αρέσανε τα δημοτικά, τα βαριόμουνα όπως όλα τα παιδιά, πηγαίναμε με το ζόρι γιατί έπρεπε να είμαστε μαζί με τις οικογένειές μας αυστηρά εκείνο το βράδι. Προτιμούσα τις ροκιές -κάναμε όπως φαντάζεσαι τα δικά μας πάρτι σε άδεια από γιαγιάδες σπίτια ή σε εξοχές με φορητό πικάπ- , αργότερα όμως μπόρεσα να τα εκτιμήσω, όπως και όλη την τελετουργία της γιορτής. Ακόμη και το που και πώς καθόταν ο κόσμος έπαιζε ρόλο -το καθόριζε η ιεραρχία, βλέπεις, στην κοινωνία του χωριού-, τι χρώμα είχαν τα ρούχα τους και αν χορεύανε ή όχι(εννοώ τα πένθη της κάθε οικογένειας). Τώρα πάνε αυτά. Είδα την τρομερή αλλαγή σε ένα χωριό (πολύ μικρό) της Εύβοιας πριν από μερικά χρόνια. Οσο δεν είχε φως -άρα ούτε τηλεόραση- όλα καλά. Είχαν ένα ωραίο πανηγύρι, που πήγαιναν οι άνθρωποι και διασκεδάζανε πολιτισμένα. Και μετά ξαφνικά ηλεκτρισμός (μιλάω περί το '80, ναι υπήρχε ακόμη χωριό χωρίς ηλεκτρικό), τηλεόραση, ξέκωλα και στο πανηγύρι βραχνά μικρόφωνα, χυδαία μπουζουκοβαβούρα, μπύρες και πολλά ουίσκια σε πλαστικά ποτηράκια που γέμιζαν την επαύριο όλη τη ρεματιά. Δεν ξαναπήγα. Οσο για το χωριό μου τα πανηγύρια είναι πλέον απλά θλιβερά. Κανείς δεν χορεύει και η μουσική είναι κακή. Φέτος είδα και το ευτράπελο, να γίνεται πανηγύρι με γλυκά του κουταλιού, έλεος είπα από μέσα μου. Αλλά έτσι αποφάσισε ο επιχειρηματίας που έφερε τα όργανα. Δεν ήθελε να βγάλει φαγητό και κρασί. Επ' αυτού τι λες εσύ δηλαδή; Χίλιες φορές κρύο, μέσα, να πίνουν, να ανάβουν τα αίματα και να πλακώνονται οι άνθρωποι και να εκτονώνονται, έχει κι αυτό το χάρη του. Από την άλλη μεριά, βέβαια, σε μας δεν έχουν φτάσει φίρμες τύπου Θώδη (μάλλον γιατί δεν υπάρχει αρκετό κοινό) με τις αφίσες που τις καρφώνουν στα δέντρα και όπου αλλού βρουν όπως είδα στην κατά τα άλλα αγαπημένη μου Μεσσηνία. Φαντάζομαι, λοιπόν, ότι κάποια μέρα τα πανηγύρια θα καταργηθούν...kikitri

****παραθέτω επίσης αυτούσιο και το πολύ ωραίο και διαφωτιστικό σχόλιο της φίλης dyosmaraki:

Η dyosmaraki είπε...
Οσο οι άνθωρποι γλεντούσαν με ντόπιους καλλιτέχνες και ντόπια όργανα τα πράγματα ήταν ακόμη καλά. Εστω και αν καμιά φορά πιάνονταν και στα χέρια, βλέπεις τα πανηγύρια αποτελούσαν ένα είδος "κάθαρσης"για την τοπική κοινωνία. Εκεί έβγαζαν τον καλό και τον κακκό τους εαυτό. Εκεί ανταγωνίζονταν, εκεί οι νεαροί εκδήλωναν τον κρυφό τους έρωτα στην κοπέλα που δεν είχαν δικαίωμα να θίξουν.Τα πανηγύρια ήταν και ο μοναδικός τρόπος διασκέδασης οπότε αποτελούσαν χαρά για την τοπική κοινωνία.Τα πανηγύρια ίσως τελικά να μην καταργηθούν κάποτε αλλά θα έχουν μεταλλαχθεί. Βέβαια ακόμη υπάρχουν μερικοί που προσπαθούν να διατηρήσουν τον αυθεντικό τους χαρακτήρα και σε κάποιες περιπτώσεις τα καταφέρνουν. Ας μην ξεχνάμε όμως πως έχουν αλλάξει και οι ίδιοι οι άνθρωποι.Ενώ κάποτε το συλλογικό έμπαινε πάνω από το ατομικό σήμερα δεν ισχύει αυτό. Ετσι σήμερα όλοι θέλουν να πιαστούν στην πρώτη θέση και όλοι θέλουν να ξεχωρίσουν, γεγονός που σε αλλοτινές εποχές δεν ίσχυε αφού για να επικροτηθεί ένας χορευτής έπρεπε να αυτοσχεδιάζει με βάση τους τοπικούς προφορικούς κανόνες.Οπως και να το κάνουμε τα πανηγύρια είχαν και εξακολουθούν (έως ένα βαθμό) να παίζουν σημαντικό ρόλο σε κάποιες τοπικές κοινωνίες.Αποτελούν ένα ανεξάντλητο θέμα και μπορεί κανείς να το δει από πάρα πολλές σκοπιές. Κάποτε μάλιστα διοργανώθηκε ακόμη και ένα Διεθνές Συνέδριο με θέμα τη διαχρονικότητα της πανηγύρεως (από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας).