Τετάρτη 13 Μαΐου 2009

ΠΕΡΙ….ΑΝΕΜΩΝ

.
.
.



«Ο Μaΐστρος, ο Λεβάντες, ο Γαρμπής,
ο Πουνέντες, ο Γραίγος, ο Σιρόκος
η Τραμουντάνα, η Όστρια…»


ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ «Άξιον Εστί»




Σήμερα έχουμε μάθημα Λαογραφίας. Το μάθημα για την πολιτιστική μας παράδοση και κληρονομιά που καμία εξουσία μέχρι σήμερα δεν σκέφτηκε να εισάγει στα σχολεία –«άχρηστες γνώσεις» θα λένε κάποιοι «αρμόδιοι»- γιατί υπάρχουν βλέπεις άλλες προτεραιότητες, τεχνοκρατικής κατεύθυνσης. Και θα μιλήσουμε συγκεκριμένα για τους ανέμους που πνέουν στη χώρα μας, αυτούς που οι μετεωρολόγοι στα δελτία καιρού τους αναφέρουν πλέον μόνο με το στίγμα κατεύθυνσης, ενώ ο λαός μας από τα πανάρχαια χρόνια τους είχε δώσει ονόματα. Ονόματα που όλοι μας, όλο και κάπου θα συναντήσαμε διαβάζοντας θαλασσινές ιστορίες του Παπαδιαμάντη, του Καρκαβίτσα ή του Μωραϊτίδη. Ονόματα που όλο και κάπου θ’ ακούσαμε, τα καλοκαίρια που ξεχυνόμαστε στα νησιά, από ηλιοκαμένους ψαράδες και ξέμπαρκους ναυτικούς στα κεφενεία των λιμανιών. Ονόματα μύθοι που από μόνα τους εκλύουν μια γοητεία και μια ηχητική αρμονία που η απλή και μόνο παράθεση τους από τον μεγάλο μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, εμπεριέχει το στοιχείο της υψηλής ποιητικής σύνθεσης.
Έφτιαξα μάλιστα και μια σχηματική απεικόνιση για καλύτερη κατανόηση των κατευθύνσεων τους και διευκόλυνση στην απομνημόνευση των ονομάτων τους για τα οποία, με τη βοήθεια των λεξικών, παραθέτω και μια εννοιολογική προσέγγιση.

Έχουμε και λέμε λοιπόν:

1.Πουνέντες ή Πονέντες, λέξη ιταλικής προέλευσης για τον εκ δυσμών πνέοντα άνεμο. Ponente = δυτικός.
2. Ζέφυρος, λέξη ομηρική για τον εκ δυσμών πνέοντα άνεμο. Λέξη που απαντάται σε πολλές ραψωδίες και της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Αρκετές φορές μάλιστα χρησιμοποιείται με μεταφορική έννοια.. Είτε σαν το σύμβολο της ταχύτητας, είτε της επερχόμενης βροχής.
3. Μαΐστρος, λέξη ιταλικής προέλευσης για τον βορειοδυτικό άνεμο. Ο οποίος από τους αρχαίους ονομάζετο και άνεμος αργέστης = ο αιθρίαν ποιών. Από τους κατοίκους της Αττικής ονομαζόταν Σκίρων επειδή έπνεε από τις Σκιρωνίδες πέτρες του Ισθμού της Κορίνθου.
4. Τραμοντάνα ή Τραμουντάνα, ιταλική λέξη για τον βόρειο άνεμο. Tramontana = ο προερχόμενος απ’ τα βουνά.
5. Γραίγος, ο βορειοανατολικός άνεμος. Αντιδάνειο από την βενετσιάνικη λέξη grego και την ιταλική greco που υποδήλωναν τον άνεμο που φυσάει από την Ελλάδα.
6. Λεβάντες ή Λεβάντης, ισχυρός ανατολικός άνεμος που πνέει συνήθως το φθινόπωρο και την άνοιξη. Η λέξη προέρχεται από την μεσαιωνική ιταλική λέξη levante = ανατολή. Σε κάποια μέρη ονομάζεται και απηλιώτης.
7. Σιρόκος, θερμός και υγρός νότιος ή νοτιοανατολικός άνεμος που πνέει συνήθως πάνω από τη Μεσόγειο Θάλασσα και τη Ν. Ευρώπη, προκαλώντας βροχές και ομίχλες. Από ιταλ. Scirroco< αραβ. Sarq = ανατολή.
8. Όστρια, ο νότιος άνεμος ο αποκαλούμενος και νοτιάς. Από τη μεσαιωνική ιταλική λέξη ostro = νότος.
9. Γαρμπής, ο νοτιοδυτικός άνεμος. Από την βενετσιάνικη λέξη garbin < αραβική garbi = δυτικός.
10. Λίβας, νοτιοδυτικός άνεμος που πνέει από την κατεύθυνση της Λιβύης, συνήθως ξηρός και θερμός που προκαλεί σημαντικές καταστροφές στη γεωργία.
Αυτά τα ολίγα περί ανέμων και ελπίζουμε ότι με τις γνώσεις σας και τα σχόλια σας θα έρθετε να πλουτίσετε το περιεχόμενο αυτής της ανάρτησης.
Υ.Γ. Παραθέτω ένα σχόλιο με μια πολύ διαφωτιστή παρέμβαση από υψηλόβαθμο αξιωματικό του πολεμικού ναυτικού που νομίζω ότι λόγω σπουδών είναι και ο καθ' ύλην αρμόδιος:
Ο/Η Eleni Tsamadou είπε...
Γειά σου Δημήτρη,Ο Κίμων ενθουσιάστηκε. Σου βάζει 10 θα σου έβαζε και τόνο αν είχες βάλει υποσημείωση ότι το κέντρο του ανεμολογίου ( δηλαδή αυτός που παρατηρεί τους ανέμους) νοητά βρίσκεται στη Μάλτα, έτσι εξηγούνται και οι ονομασίες, όπως είναι του Γραιγου, του Λιβα κλπ αλλά και του Μαίστρου είτε γιατί έρχεται από την Αβινιόν, Μιστράλ τον λένε εκεί, είτε για να θυμούνται οι Μαλτέζοι το Μεγάλο Μάγιστρο των Ναίτών.

21 σχόλια:

chameleontas09 είπε...

Εξαιρετικος ...!!!!!

chameleontas09 είπε...

(συνεχιζοντας)...εμενα προσωπικα μου εφερες στη θυμιση τον Καββαδια!!!!

Α (ΑΛΦΑ)

Tyler Durden είπε...

εξαιρετικός! δες και κάτιο άλλο που δεν κατάλαβα ακόμα πόσο ισχύει, τα μερομήνια

crispy είπε...

Καλημέρα. Ο πατέρας μου χρησιμοποιεί αποκλειστικά αυτές τις ονομασίες για τους ανέμους! Και φυσικά εγώ ζητώ πάντα διευκρινίσεις γιατί ποτέ δεν τις έμαθα κι είναι κρίμα γιατί είναι τόσο ωραίες ονομασίες!

Βρομιστεράκι είπε...

Και εγώ με μπαμπά καπετάνιο τις έχω ακούσει ν φορές αλλά πάντα τις μπερδεύω. Όσο για τα μερομήνια, επείδη συμπέφτουν πάντα με το 15ήμερο των διακοπών μου πάντα τα μελετάω... Κάνω μπάνιο ας πούμε και σκέφτομαι.... χμμμ σήμερα είναι Δεκέμβρης, θα έχει κρύο το Δεκέμβρη? Φυσικά ποτέ δεν έκατσα να τα γράψω και να τα επαληθεύσω οπότε δεν δίνω εγγύηση! Χεχεχε!

navarino-s είπε...

@Χαμαιλέων γειά σου! Ο καλύτερος άνεμος για την Πύλο πρέπει να είναι ο Ζέφυρος που έρχεται από τα κοτρονάκια κοντά στο φάρο αλλά και ο Μαίστρος που έρχεται από το Ναυαρίνο είναι καλός. Μόνο που αυτός το καλοκαίρι σηκώνει άμμο στην αμμουδιά του ντιβαριού.

navarino-s είπε...

@tyler γειά σου! Τα ημερομήνια είναι μια περίεργη ιστορία, παρατηρούν τον ουρανό αυτές τις πρώτε μέρες του Αυγούστου και κάνουν πρόβλεψη για όλο το χρόνο. Άλλοτε βγαίνουν για κάποιες περιόδους και άλλοτε δεν βγαίνουν. Μια φορά είχε η τηλεόραση έναν γέροντα από την Κύπρο εκεί γύρω στο δεκαπεντάυγουστο και είπε ότι θα έβρεχε πολύ στο 2ο 15νθήμερο του Νοέμβρη. Το σημείωσα επειδή η Κύπρος είναι άνυδρο νησί και πράγματι έριξε πολλά νερά στις ημέρες που είπε. Όσο για τα άλλα που λένε δεν νομίζω ότι ισχύουν. Για παράδειγμα: "αν έχουν τα πουρνάρια πολλά βελανίδια θα κάνει βαρύ χειμώνα". Πρόπερσυ τα πουρνάρια έσπαζαν από τον καρπό και είχαμε τον πιο άνυδρο χειμώνα και κάηκε το καλοκαίρι η Ελλάδα.
Όπως και με την προβλεψη που έχει στο σάϊτ που με παρέπεμψες ότι 15/8/2007 - 31/8/2007 θα έχει άστατο καιρό με πιθανότητα καταιγίδων είναι οι ημέρες που καήκαμε με 43c και ισχυρό και κατάξερο γραίγο 10 μποφόρ.

navarino-s είπε...

@crispy καλησπέρα! και εγώ βασανιζόμουνα χρόνια και δεν μπορούσα να τους μάθω μέχρι που πριν καμιά δεκαριά χρόνια έφτιαξα αυτό το σχήμα και με βοήθησε να τους αποστηθίσω.

navarino-s είπε...

@βρομιστεράκι γειά χαρά! τύπωσε το σχέδιο και βάλτο πάνω στο γραφείο σου! Σε μια βδομάδα θα τους έχεις μάθει νεράκι!

Tyler Durden είπε...

ναβαρίνο
πιστεύω ότι παλιότερα υπήρχε μια ενότητα του ανθρώπου με τα φαινόμενα και περισσότερη σταθερότητα στους ρυθμούς των καιρικών φαινομένων, οπότε συσχετίζονταν με κάποια αποτελεσματικότητα τα διάφορα γεγονότα.

Σήμερα η ενοτητα αυτή έχει χαθεί, η κλιματική αλλαγή έχει αλλάξει πολλές καιρικές συμπεριφορές και η ερμηνεία είναι πολύ δυσκολότερη, λόγω του ότι ακολουθούμε άλλον τρόπο σκέψης, πιο κατακερματισμένο και με σύγχρονα ερμηνευτικά εργαλεία που από τη μια φωτίζουν άλλες (άγνωστες παλιά) πτυχές του γίγνεσθαι και από την άλλη άλλες (γνωστές παλιότερα) τις συσκοτίζουν

ippoliti_ippoliti είπε...

Καλησπέρα σας. Καταρχήν είμαι από τους "μαθητές" που δηλώνω ευχαριστημένη από το μάθημα λαογραφίας.
Οντως, "άχρηστες γνώσεις" θα πουν πολλοί "αρμόδιοι" και μή, αγνοώντας τ' ότι αν δεν πατήσεις στο παρελθόν δεν προχωράς στο μέλλον.
Τέλος πάντων.
Τις ονομασίες τις ήξερα ποιόν άνεμο δήλωνε όμως κάθε μία δεν γνώριζα. Και για να είμαι απόλυτα ειλικρινής δεν ήξερα ότι δηλώνουν άνεμο όπως πχ Οστρια.
Θ'ακολουθήσω τις οδηγίες σας, θα το τυπώσω και γώ και ...βλέπουμε.
Καλό βράδυ

γυάλινο δάκρυ είπε...

Η αγαπημένη μου λέξη για ανέμους είναι το μελτέμι, με τουρκική βέβαια προέλευση. To μελτέμι σαν άνεμος όμως δε μου αρέσει καθόλου! Στο δημοτικό πάντως είχαμε κάνει τους ανέμους στο μάθημα της μουσικής (είχαμε να μάθουμε ένα τραγούδι που μιλούσε για μαΐστρους και τραμουντάνες και επειδή ρωτούσαμε τι είναι αυτά, η καθηγήτρια κάθισε και μας έκανε ανάλυση όλων των ανέμων)

cook είπε...

μμμ...τωρα μου θύμησες το καλοκαιρι,οταν συναντηθηκαμε....ήσουν εσυ ή ο Κιμωνας που μου τα είπε(δε θυμαμαι!)και εντυπωσιαστηκα...
:)

navarino-s είπε...

@tyler έχεις απόλυτο δίκιο για τη διαταραχή αυτής της σχέσης των ανθρώπων με τα φαινόμενα. τα τελευταία χρόνια π.χ. έχει χαθεί τελείως η νυχτερινή δροσιά που έπεφτε τα καλοκαίρια με αποτέλεσμα να διαταράσσεται και η συμπεριφορά των ζωυφίων όπως τα μυρμήγκια που παρακολουθούσαν οι άνθρωποι για να προβλέψουν τον καιρό.

navarino-s είπε...

@ippoliti μου να είσαι καλά! στα ίδια μπερδεμένα μονοπάτια βάδιζα και εγώ μέχρι που ανακάλυψα το σχέδιο και από εκεί κατάλαβα τη ανάγκη του "μαθήματος".

navarino-s είπε...

@γυαλινάκι μου γειά σου! το μελτέμι είναι εποχικός καλοκαιρινός άνεμος βόρειας προέλευσης και μάλλον τοπικός του Αιγαίου πολύ ισχυρός μάλιστα γι΄αυτό και μας τη σπάει στις διακοπές μας. Λένε όμως οι ειδικοί ότι στη μοναδικότητα αυτού του ανέμου εφείλεται η καθαριότητα του Αιγαίου που το κάνει να ξεχωρίζει από όλες τις θάλασσες της Μεσογείου.
Τυχερή που είχες τέτοια δασκάλα στην μουσική!

navarino-s είπε...

@cookitsa μου γειά και χαρά! Αν ήμουν εγώ θα ήταν λόγω μανίας και ο Κίμων λόγω ιδιότητας. Πάντως από την Κυπαρισσία προς το χωριό μου φυσάει Μαίστρος!

Ανώνυμος είπε...

Συμερα, στο Καναδα, η ημερα ειναι για υπνο (η συνταγη αυτη περιεχι ληγη πσυχρα, ληγη συνεφια, κ’ενας ανεμος να κεινη απαλα τα κλαδια του δεντρον σε διαφορες κατευθηνσις ) Καλλο απογευμα!

Πο Πο Πο, Κ. Προφεσοριοσ Ναβαρινος, μας εστιλες! Με τις κσεχασμενες λεπτομεριες που τωρα φισουν με’στο φαραγκι του μιαλου μου! Το σχεδιο σου ειναι απλομενο στο μικρο καραβακι του μυαλου μου που το φισανε τωρα περα-δωθε οι ανεμοι που εχεις περιγραπσι! Πολλι ωραια! Αυτο χρειαζεται να το ζης και να το μαθαινεις.

Διαβαζοντας τα σχολεια...καπιο κουμπι πατισαμε με το Θεωδορη στο διπλανο «λαπτοπ» και πεζι αυτο το τραγουδι του ΒοΒ Ντυλαν «Blowing In the Wind». Οι ανεμοι ειναι ζωντανει! Και κρατουν τα μυστικα του κοσμου. Ευχαριστο Κ. Προφεσορ Ναυαρινο που μου ανευαζες τι περιεργια περι τον ανεμον – που εχει τοσες φατσες!

Για τους πιο ηλικομενους.. τους φανταρες και τους ναυτες.. ειταν το πιο απλο πραγμα να καταλαβουν... χρεισιμοπιουντας τιν νιοσι, τιν εστισι, η κινισι τον αστερον και τα συνεφα. Εγω, κριμας, επεσα με την πιο νεα γενναια που εκσαρτιθικε πανω στης αριθμομηχανες και τεμπελωθικε το μυαλω! (Κσεχασαμε κι’ολας τιν εστισι...αλλα εγω προσπαθω να τιν πυστεβο οταν μου πσυθυραει.)

Τι αχριστο που ειναι να βλεπεις τους μετεορολογους στην τηλεωραση να προσπαθουν να δωσουν ενδιαφεον στο δελτιο καιρου --- με κατι ψυφιακα γραφικα και κατι κολπα --- μπιαχ! Αν θελω να δω τι καιρο κανει... βγαζω το κεφαλι μου εκσο απο το παραθυρο! Ε, δεν ειμαι και φανταρως, ουτε αγροτις που να μ’ενδιαφερι τοσο πολλι... Οτι καιρο να κανει – ωραια εινα – τους χρειαζομαστε ολλους τους «τυπους».

Παλλη, ευχαριστο για το μαθημα και βλεπω πως... ο καλλος εκπαιδεφτικος πρεπει να περιεχι, και ρωμαντικες, και λωγικες σκεπσεις! Το λωγιστικο σου “training” δεν πιγε χαμενο! ;-)

navarino-s είπε...

@fluorescentpunk, αυτός ο άνεμος που βγήκε από το φαράγγι του μυαλού σου, δεν ξέρω τι όνομα έχει στον Καναδά, αλλά έρχεται εδώ σαν ένας γλυκός Μαϊστρος που με τη δροσερή αύρα του σκορπίζει παντού μιαν ευεξία και κάνει τα πουλιά να κελαϊδάνε χαρούμενα τώρα που χτίζουν τις φωλιές μεσ' στα φυλλώματα και ζευγαρώνοντας γεννούν τα μικροσκοπικά τους αυγουλάκια!

Eleni Tsamadou είπε...

Γειά σου Δημήτρη,
Ο Κίμων ενθουσιάστηκε. Σου βάζει 10 θα σου έβαζε και τόνο αν είχες βάλει υποσημείωση ότι το κέντρο του ανεμολογίου ( δηλαδή αυτός που παρατηρεί τους ανέμους) νοητά βρίσκεται στη Μάλτα, έτσι εξηγούνται και οι ονομασίες, όπως είναι του Γραιγου, του Λιβα κλπ αλλά και του Μαίστρου είτε γιατί έρχεται από την Αβινιόν, Μιστράλ τον λένε εκεί, είτε για να θυμούνται οι Μαλτέζοι το Μεγάλο Μάγιστρο των Ναίτών.

navarino-s είπε...

@Eleni Tsamadou μεγάλη μου τιμή ο έπαινος από τον Κίμωνα! Θα περάσω το σχόλιο στο τέλος της ανάρτησης γιατί είναι πολύ σημαντικές οι παρατηρήσεις του!