 |
| Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης το 1925 |
Ο Κάφκα σε υποχρεώνει να τον
ξαναδιαβάσεις. Κι εδώ βρίσκεται όλη του η τέχνη. Οι λύσεις του, η έλλειψη κάθε
λύσης, υπαγορεύουν εξηγήσεις που, χωρίς να είναι ξεκαθαρισμένες απαιτούν, για
να φανούν βάσιμες, να ξαναδιαβαστεί η ιστορία κάτω από ένα καινούριο πρίσμα.
Στη "Δική", ο Ζόζεφ Κ... κατηγορείται. Αλλά δεν ξέρει γιατί. Βέβαια,
υπερασπίζεται τον εαυτό του, αλλά χωρίς να ξέρει γιατί. Οι δικηγόροι βρίσκουν
δύσκολη την περίπτωσή του. Στο μεταξύ, συνεχίζει να ερωτεύεται, να τρώει ή να
διαβάζει την εφημερίδα του. Κατόπιν δικάζεται. Η αίθουσα όμως του δικαστηρίου
είναι πολύ σκοτεινή. Δεν καταλαβαίνει πολλά πράγματα. Υποθέτει μονάχα πως
καταδικάστηκε, μάταια όμως αναρωτιέται για ποιο λόγο. Μερικές φορές αμφιβάλλει
για όσα έγιναν και συνεχίζει τη ζωή του. Έπειτα από καιρό, δυο καλοντυμένοι και
ευγενικοί κύριοι έρχονται να τον βρουν και τον παρακαλούν να τους ακολουθήσει.
Με πολλές φιλοφρονήσεις, τον οδηγούν σ' ένα απελπιστικό προάστιο, του βάζουν το
κεφάλι πάνω σε μια πέτρα και τον σφάζουν. Προτού πεθάνει, ο καταδικασμένος λέει
μονάχα: "σαν το σκυλί".
ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ: Από τον «Μύθο
του Σίσυφου»
Στα ελληνικά το συγκεκριμένο βιβλίο, από το
1925 που πρωτοκυκλοφόρησε μέχρι σήμερα, έχει πάμπολλες μεταφράσεις και όχι
άδικα. Καθώς πρόκειται για το κορυφαίο έργο του τσεχοεβραίου δημιουργού που με
τον άκρως ιδιαίτερο τρόπο γραφής του, άλλαξε το ρου της παγκόσμιας λογοτεχνίας
δημιουργώντας ένα δικό του σύμπαν. Μπορώ να μιλήσω για τις τρεις από αυτές, αυτές
που έχω διαβάσει με απόσταση 20 χρόνων την μια από την άλλη και που τις βρίσκω
εξαίρετες και τις τρεις και οι οποίες κατά σειράν είναι: 1) Του Αλέξανδρου
Κοτζιά από τις εκδόσεις τσέπης ΓΑΛΑΞΙΑ που μέσα σε οκτώ χρόνια 1961-68,
πραγματοποίησε 5 εκδόσεις και 20.000 πωλήσεις πράγμα ασύλληπτο με τα σημερινά
δεδομένα για ένα τέτοιο βιβλίο. 2) Της Τέας Ανεμογιάννη από τις εκδόσεις
ΘΕΜΕΛΙΟ το 1981 και 3) Του Γιάννη Βαλούρδου από τις εκδόσεις ΓΡΑΜΜΑΤΑ το 1991.
Έχω διαβάσει διάφορες κριτικές προσεγγίσεις
–μέχρι και την εκδοχή του ολοκληρωτικού καθεστώτος- για το έργο και αυτό είναι
απολύτως φυσιολογικό γιατί όπως λέει ο Καμύ η «έλλειψη κάθε λύσης» που διακρίνει το έργο του Κάφκα, υπαγορεύει και
μη ξεκάθαρες εξηγήσεις. Η εκπληκτική περιγραφή από τον συγγραφέα ενός παράλογου
και εφιαλτικού περιβάλλοντος αλλά με ανθρώπινους τύπους συνηθισμένους και
τυπικά λογικούς διαλόγους, συνιστά για μένα την μεγάλη του γοητεία. Και αν μετά
από τόση ενασχόληση με ρωτήσετε τώρα να εκφέρω και εγώ μια «μη ξεκάθαρη εξήγηση»
θα πάρω το μέρος της πλειοψηφίας και θα μιλήσω και εγώ για το «αίσθημα ενοχής
του ανθρώπου» και ότι είναι αυτό το αντικείμενο του βιβλίου που με τόση
μαεστρία και διεισδυτικότητα διαπραγματεύεται ο Κάφκα. Αυτό το καταραμένο
αίσθημα που εκ γενετής συνοδεύει τον άνθρωπο και που τον κάνει να
συμπεριφέρεται με δυο τελείως αντιφατικούς τρόπους. Τη συντριπτική πλειοψηφία να
υποτάσσεται προς κάθε μορφής εξουσία και κάποιους πολύ λιγότερους αριθμητικά συνανθρώπους
μας να αντιδρούν και να εξεγείρονται. Ο Τζότζεφ Κ. είναι ένας από τους δεύτερους. Που
στο πρώτο του δείγμα αντίδρασης: με τη δήλωση του ότι σκοπεύει να πάψει τον
συνήγορο του, ξεσηκώνει ένα κύμα τρόμου στα μάτια των στοιβαγμένων στους διαδρόμους
λοιπών κατηγορουμένων. Και αν ο Κάφκα που χρησιμοποιεί την παραβολή ως μέθοδο
περιορίζεται σε αυτό το απλό στοιχείο εγώ λιγάκι αυθαίρετα μπορώ να πάω τα πράγματα
και λίγο πιο πέρα και να μιλήσω π.χ. και για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ, τον Τσε
Γκεβάρα και άλλους παρόμοιους και ότι ένα τέτοιο αίσθημα ενοχής είναι αυτό που οδηγεί τα ευαίσθητα
αυτά άτομα να νοιώσουν την ανάγκη της "άρσης των αμαρτιών" όλου του κόσμου. Λόγια
δικά μου θα μου πείτε είναι αυτά και θα έχετε δίκιο. Τα λόγια του Κάφκα όμως δεν
…αστειεύονται και αν δοκιμάσετε να μπείτε στον κόσμο του από αυτό το βιβλίο,
που συνιστώ, δύο είναι τα ενδεχόμενα: ή θα σας αφήσει αδιάφορο ή θα σας …αρπάξει
από το λαιμό και θα σας στοιχειώσει, μέση λύση δεν υπάρχει!
ΥΓ: Και για να μην
παρεξηγηθώ περί κομπασμού για τις τρεις αναγνώσεις που αναφέρω, θέλω να δηλώσω ότι ανήκοντας στην κατηγορία
… θυμάτων του Κάφκα το δικό μου είναι ελάχιστο. Αρκεί να σας αναφέρω ότι πριν
από χρόνια σε μια εκδήλωση για τον συγγραφέα στην τσέχικη πρεσβεία, ο μακαρίτης
ο Τάκης Λαμπρίας που ήταν ο κύριος ομιλητής της εκδήλωσης, δήλωσε ότι μπορεί να απαγγείλει
από μνήμης και στα γερμανικά … ολόκληρο το κείμενο της «Δίκης»!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου